Jasło u progu niepodległości.

Przełomowym wydarzeniem w dziejach Polski było odzyskanie niepodległości w 1918 r. Zdjęcie godła austriackiego z budynku starostwa stało się dla Jasła symbolem położenia kresu długich lat niewoli w zaborze austriackim. Polska powtórnie pojawiła się na mapach świata.

Lata zaborów to okres ustawicznych walk niepodległościowych. Przeważające siły zaborców powodowały jednak ich tłumienie. Polacy nie ustawali w swych dążeniach do odzyskanie wolności. Dogodna sytuacja do realizacji tych zamierzeń pojawiła się z chwilą I wojny światowej. Brali w niej udział także mieszkańcy Jasła.

Pod koniec wojny wzrastały coraz bardziej nastroje niepodległościowe. Wyrazem tego stały się manifestacje przeciwko zawarciu traktatu brzeskiego. Traktat brzeski naruszał całość Królestwa Polskiego, wydzielając zeń ziemię Chełmską, a z Galicji jej część wschodnią. Traktat wymierzony był przeciw aspiracjom Polski ograniczając jej terytorium do niewielkiego obszaru Kongresówki. Stąd Rada Regencyjna 13 lutego 1918 r. wydała orędzie do Narodu Polskiego i nazwała w nim traktat brzeski nowym rozbiorem Polski. W manifestacjach przeciwko zawarciu traktatu brzeskiego licznie uczestniczyli mieszkańcy Jasła w tym młodzież jasielskiego gimnazjum. Manifestacje odbywały się w Rynku, przed budynkiem „Sokoła”, wyrażały się również w organizowanych pochodach.

Zbliżała się chwila powstania wolnej Polski. Jeszcze w ostatnich dniach października 1918 r. młodzież gimnazjalna zrywała i niszczyła dwugłowe orły z budynków i instytucji miejskich, usuwając jednocześnie litery c. k. z budynku gimnazjalnego. Również pod koniec października 1918 r. rozpoczęły się w Jaśle uroczyste obchody tak długo oczekiwanego wydarzenia. W kronice klasztornej Sióstr Wizytek znajduje się zapis: „Obchody zaczęły się przy ołtarzu. Ks. (Antoni) Kwolek odprawił w kościele mszę św. i wygłosił z zapałem okolicznościowe kazanie. Tak rozgrzani duchowo jaślanie przeszli w pochodzie pod pomnik Kościuszki z orkiestrą. Tu odbył się dalszy program uroczystości. Miasto gęsto było udekorowane flagami narodowymi. Radość i entuzjazm”.

W klasztorze „Na Górce” siostry odprawiły procesję ze śpiewem „Te Deum laudamus”. Pod statuą Matki Bożej na amarantowej szarfie widniał napis: „Królowo Korony Polskiej, módl się za nami!”. Po bokach ołtarzyka z jednej strony Orzeł Biały, a z drugiej litewska „Pogoń”.

W chwili narodzin II Rzeczypospolitej we wszystkich dzielnicach kraju powstawały lokalne ośrodki władzy. 28 października 1918 r. w Krakowie posłowie polscy do parlamentu, utworzyli Polską Komisję Likwidacyjną z Wincentym Witosem na czele. Wobec rozkładu monarchii Habsburgów postawiła ona sobie za zadanie, jako tymczasowy rząd dzielnicowy, objęcie władzy w Galicji oraz na Śląsku Cieszyńskim. Wydała odezwę do narodu polskiego, w której m.in. czytamy: „Wolna, Niepodległa i Zjednoczona Polska, uznana przez całą ludzkość cywilizowaną, rozpoczyna swój państwowy byt samoistny”. Z ramienia Komisji Likwidacyjnej na komisarza powiatu jasielskiego desygnowano Stanisława Szymańskiego. Zakończenie I wojny światowej i odzyskanie niepodległości witane było entuzjastycznie przez społe­czeństwo Jasła. 1 listopada 1918 r. mieszkaniec Jasła Karol Polak usunął z budynku starostwa godło austriackie -dwugłowego czarnego orła, umie­szczając na jego miejscu godło Polski. Posiadał wówczas na terenie miasta największy zakład ślusarski. Wydarze­niu temu towarzyszyli licznie zebrani mieszkańcy Jasła. Symbolicznym wyrazem kresu panowania austriackiego było złożenie do małej trumienki na Rynku w Jaśle odznaczeń austriackich. Już 3 listopada 1918 r. rządy w Jaśle przejęła Rada Miejska, a stanowisko burmistrza objął dr Józef Baranowski.

Ogłoszenie wolnej, zjednoczonej Polski uczciło gimnazjum 13 listopada 1918 r. uroczystym nabożeństwem w kaplicy gimnazjalnej i porankiem w sali „Sokoła”. Ówczesny dyrektor Kazimierz Midowicz wezwał młodzież do rzetelnej nauki wskazując równocześnie na obowiązki młodzieży w powstającym z gruzów państwie. Zachęcił również młodzież do subskrybowania pożyczki na odbudowę kraju. Akcja ta dała pomyślne wyniki. W dniu 18 grudnia 1918 r. kwota subskrybowana przez młodzież wyniosła 8 323 k.

Odzyskanie niepodległości w 1918 r. otwierało nowy rozdział bytu narodowego Polski. Jasielscy franciszkanie włączyli się w dzieło odbudowy kraju przeznaczając na „pożyczkę polską” 16 000 koron.

Rok 1918 był rokiem Odrodzenia się Polski, był rokiem radości i tryumfu całego narodu, w tym także społeczeństwa jasielskiego.

Zdzisław Świstak